75. VEREM EĞİTİM VE PROPAGANDA HAFTASI BİLGİ NOTU
(02-08 Ocak 2021)
1947 yılında kutlanmaya başlanan “Verem Eğitim ve Propaganda Haftası”, her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden başlayan haftada kutlanır. Verem Haftasının amacı, toplumun verem (tüberküloz) hastalığı ve hastalıkla mücadele konusunda bilinçlendirilmesidir.
Tüberküloz halen dünya genelinde ve ülkemizde önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmekte ve çoğunlukla ekonomik olarak üretken yaş grubundaki erişkinleri tutmaktadır. Tüberküloz basili hava yolu ile bulaşır. Basilin kaynağı, tedavi görmemiş veya düzenli tedavi görmeyen aktif akciğer ve gırtlak tüberkülozu olan hastalardır. Hasta insanlardan öksürme ve hapşırma ile ortama yayılan mikrobun solunum yolu ile alınması sonucu bulaşır. Tedavi ile basil sayısı çok kısa sürede azalır. Hastaların çoğunda ortalama 2-3 haftada bulaştırıcılık yok olur.
Tüberküloz enfeksiyonu vücutta tüberküloz basilinin sessiz durduğu ve adeta hapsedildiği bir durumdur. Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri tüberküloz basili ile enfektedir. Tüberküloz enfeksiyonu basilin vücuda girmesinden sonra 8-10 haftada tüberkülin deri testinin (TDT) pozitifleşmesi ile kendini gösterir. Verem mikrobu vücuda girdikten sonra yıllarca hastalık yapmadan akciğerlerde bekleyebilir, tüberküloz enfeksiyonu olan kişilerin yaklaşık %5-15’inde yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastalığı gelişme riski vardır; tüberküloz basiliyle karşılaşan insanların %90’ı ise hayatları süresince enfekte olarak kalır.
Tüberküloz hastalığı; tüberkülozla ilgili klinik belirti ve bulguların ortaya çıktığı duruma denilir. Hastalığın gelişmesine yol açan, vücut direncini düşüren, bağışıklığı etkileyen hastalıklar ve etkenler vardır. HIV/AIDS vücut direncini en çok düşüren hastalıktır. Bunun dışında başta şeker hastalığı, kronik böbrek yetmezliği, bazı kanserler, silikoz, ilaç ve alkol bağımlılığı, tütün kullanımı olmak üzere bazı kronik hastalıklar, ideal vücut ağırlığının %90’ından daha az kiloda olması, bağışıklığı baskılayıcı tedavi uygulanması da vücut direncini düşürür. 5 yaşından küçüklerde vücut direnci düşük olduğundan hastalığa yakalanma riski fazladır. Tüberküloz hastalığı saç ve tırnak hariç tüm doku ve organları tutabilir, tuttuğu doku ve organa göre bulgu ve belirti gösterir, ancak en çok akciğerlerde görülür. Hastalığın tuttuğu diğer organlar arasında en sık görülenler; akciğer zarı, lenf bezleri, kemikler, böbrekler ve beyin zarlarıdır (menenjit).
Tüberküloz hastalığının belirtileri aşağıdaki gibidir:
Tanı konulan tüm tüberküloz hastaları verem savaş dispanserinde kaydedilir. Ülkemizde tüberküloz tedavisi ücretsizdir. Tedavide verilen ilaçların düzenli içilmesi çok önem taşır; tüberküloz tedavisinde ilaçlar eksik ya da düzensiz kullanılırsa hastalık iyileşmez, tedavisi güçleşerek çok ilaca dirençli tüberküloz (ÇİD-TB) gelişebilir. Hastanın ilaçlarını içtiğinden emin olmak için her doz ilacı bir sağlık personelinin veya başka bir görevlinin gözetiminde içirtmek en uygun yoldur. Buna doğrudan gözetimli tedavi (DGT) denilir. Pandemi döneminde de önerilen yöntem olan Video Gözetimli DGT (VGT); her gün sağlık kuruluşuna gelemeyen hastalar için, iletişim teknolojisindeki gelişmelerden faydalanarak hastanın ilacını içerken bir sağlık çalışanına görüntülü bağlanması veya ilaç içmesini kaydedip video yollaması şeklinde uygulanan DGT'dir.
Bir toplumun veremden korunmasının en etkili yolu ise bulaştırıcı verem hastalarının erken teşhisi ve başarılı tedavisidir. Tüberküloz hastasının aile bireyleri ve diğer temaslıları dispanserlerde ücretsiz olarak muayene edilir ve gerekli tetkikleri yapılır. Temaslı muayenesi sonucunda hasta olduğu tespit edilenler tedavi edilir, tüberküloz hastası ile teması olan kişide enfeksiyon gelişimini önlemek ve tüberküloz enfeksiyonu olan kişide tüberküloz hastalığı gelişimini önlemek amacıyla da koruyucu ilaç tedavisi verilmektedir.
BCG (Verem) aşısı özellikle çocuklarda kanla yayılan ve beyin zarlarını tutan tüberküloz hastalığını önlemede etkilidir. Ülkemizde BCG aşısı doğumdan sonra 2. ayını bitiren bebeklere ücretsiz olarak yapılmaktadır.
Tüberküloz, ekonomik ve psiko-sosyal kayıplara neden olmakta, tedavi uyumunun ve uzun süreli tedavilerin sürdürebilmesi için sosyal ve ekonomik destekler de verilmesi gerekmektedir. Bakanlığımız ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı arasında 12.12.2017 tarihinde yapılan protokol çerçevesinde “Psiko-Sosyal ve Mali Kayıp Yaşayan Tüberküloz ve SSPE Hastalarına Yönelik Düzenli Nakdi Yardım Programı” başlatılmıştır. Program kapsamında ekonomik ve sosyal güçlükler yaşayan tüberküloz hastalarımıza 2018 yılı Ocak ayından itibaren nakdi yardım verilmeye başlanmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) “Küresel Tüberküloz 2021 Raporu”na göre dünya genelinde tüberküloz görülme sıklığı (insidans) ve tüberkülozdan ölümler (mortalite) düşmektedir. Tüberküloz dünya genelinde en çok ölüme neden olan ilk 13 sebepten birisidir. Tek bir enfeksiyon ajanından olan ölümlerin de COVID-19’dan sonra ikinci sıradaki nedenidir. Dünya genelinde 2020 yılında 10 milyon yeni verem hastası ortaya çıkmış, 1.5 milyon insan da tüberkülozdan hayatını kaybetmiştir. DSÖ tahminlerine göre, dünya genelinde 2000-2020 yılları arasında TB tanı ve tedavisi ile 66 milyon hayat kurtarılmıştır.
Broşürler için tıklayınız.